Toprağın Altınını Kazdıran Girişimci: 23 Yerli Patates Tohumunun Öyküsü

Patates Üretiminde Yerli Tohum Devrimi

Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi mezunu Hasan Karahan, 1986’dan sonra Nevşehir’de ilaç mümessilliği yaptıktan sonra patates üretimi yapan şirketlerde çalıştı. Beş yıllık sektör deneyimiyle kendi şirketini kurarak patates üretimine yöneldi. 1990’larda Türkiye’nin patates tohumu dışa bağımlılığını ortadan kaldırmak için çalışmalar başlattı.

2000 yılında borçla kurduğu Doğa Tohumculuk Doku Kültür Laboratuvarı’nda 15 kişilik ekibiyle bugüne kadar “Zirve”, “Doruk”, “Kutup”, “Bahar”, “Kaya”, “Volkan”, “Ayaz”, “Yediveren”, “Yaprak”, “Yankı”, “Yaldız”, “Maden”, “Kafkas”, “Altay”, “Aydos”, “Petek”, “İlkmor”, “Bulut”, “Ses”, “Turaç”, “Taş”, “Yakut” ve “Deniz” adlı 23 yerli tohum çeşidini geliştirerek Türk tarımına kazandırdı.

“Başarıya Ulaşmamız 22 Yıl Aldı”

Karahan, patates üretimine başladığı dönemde yurt dışından getirilen tohumların hastalık oluşturduğunu ve Avrupa firmalarının Türkiye’ye kaliteli tohum göndermediklerini belirtti.

Yerli ve dayanıklı tohum çeşitleriyle ilgili çalışmasına, Hollandalı bir tohum firması yetkilisiyle aralarında geçen konuşmanın ardından başladığını anlatan Karahan, şunları söyledi:

“Patates üretim maliyetinin yüzde 35’i tohumdur. O dönem tohum yurt dışından geliyordu ve kalitesi çok düşüktü. Hastalıklı tohum gelirdi. Yabancı firmaya, ‘Size çok para ödüyoruz ama bize çok kötü tohum gönderiyorsunuz’ dedim. O da bana ‘İyi tohumu Mars’tan al’ dedi. Bu görüşme bizi ateşledi. İlk laboratuvarı kurduk. Yaklaşık 5 yıl mesafe alamadık. Doku kültüründe bitki çoğaltıyoruz ama yüzde 80’e kadar küflenme oluyordu. Sonra yurt dışından uzman getirdik ve başarıya ulaşmamız 22 yıl aldı.”

Yerli ve Virüslere Dayanıklı Tohumlar

Karahan, patatesin ülkeler için buğday kadar stratejik bir bitki olduğunu ve niteliksiz tohumlar nedeniyle Türkiye’de bazı arazilerde uzun yıllar sürecek hastalıklar oluştuğunu söyledi.

Virüslere karşı dayanıklı tohum üretmek için büyük uğraşlar verdiklerini belirten Karahan, “Ürettiğimiz çeşitlerin yüzde 90’ı virüse dayanıklıdır. Bölgedeki araziler patates siğili nedeniyle karantinaydı. ‘Kafkas’ adlı çeşit yaptık. Dünyanın en verimli ve yüzde 100 dayanıklı tohumu oldu.” dedi.

Azim ve Kararlılık

Karahan, tohum geliştirme çalışmasına başladığında yeterli maddi imkana sahip olmadığını ve süreç boyunca birçok kez iflasla karşı karşıya kaldığını ancak yılmadığını kaydetti.

Azim ve kararlılıkla sürdürdükleri çalışmaların meyvelerini topladıklarını, Türkiye’nin patates tohumu üretiminde önemli bir ülke haline geldiğini belirten Karahan, şunları vurguladı:

“Bu işe 2000 dolarla başladım. Nevşehir’deki bankalarla çalışıyordum. Faiz ne kadar diye hiç sormuyordum. Bu çeşitleri geliştirmek beni 4-5 kez iflas noktasına getirdi. 2030 yılında üretimimiz 100 bin tona çıkacak. Patates tohumu üreten dünyadaki 5 ülkeden biri olduk.”

AB’den Tescil Alınan Çeşitler

Laboratuvarın genel müdürü Mete Kaan Bülbül, ilk yerli tohum tescillerinin 2018’de gerçekleştiğini söyledi.

Şu an 20 tescilli tohum çeşidi olduğunu ve 3’ünün de tescil sürecinin devam ettiğini belirten Bülbül, “Hedefimiz Avrupa’ya tohum satmak. Kafkas, Bahar, Yankı ve Yaprak türleri Avrupa’da da tescillendi. Yıllık yaklaşık 40 bin ton üretimimiz var. Geçen yıl Avrupa’ya 4 bin ton tohum sattık, bu yıl 10 bin ton hedefliyoruz.” ifadelerini kullandı.